Hoe vaak neem je echt de tijd om kritisch naar jezelf te kijken als leidinggevende? Vraag je jezelf af waarom je bepaalde keuzes maakt, hoe die jouw team beïnvloeden en wat je beter kunt doen? Zelfreflectie is geen luxe; het is dé sleutel tot high performance leiderschap en high performance teams. Toch wordt het in de drukte van alledag vaak overgeslagen.
Onlangs las ik een wat ouder artikel in de Harvard Business Review van Jennifer Porter. Haar inzichten over zelfreflectie raakten me, omdat ze naadloos aansluiten bij wat ik vaak zie in mijn werk met leidinggevenden. Ze schreef: “De moeilijkste leiders om te coachen zijn degenen die niet reflecteren – vooral degenen die niet reflecteren op zichzelf.” Aan de andere kant: hoe vaak neem ik zelf de tijd om echt stil te staan bij mijn eigen rol in het succes of falen van mijn team? En jij?
Zelfreflectie is onmisbaar voor high performance leiderschap. Het biedt niet alleen inzichten in je eigen handelen, maar helpt je ook om samen met je team te groeien en betere resultaten te behalen. In dit artikel deel ik hoe je zelfreflectie kunt toepassen om jezelf en je team naar een hoger niveau te tillen.
Waarom zelfreflectie essentieel is
Zelfreflectie is niet alleen terugblikken op wat er fout ging, maar vooral begrijpen waarom je denkt, voelt en handelt zoals je doet. Het helpt je inzien hoe jouw overtuigingen en reacties je beslissingen sturen. Zoals Jennifer Porter in de Harvard Business Review schrijft: “Wanneer leiders zichzelf niet uitdagen om hun eigen gedrag te onderzoeken, lopen ze het risico dat hun team stagneert.”
Reflectie bied je als leider de kans om bewuster te handelen en effectievere keuzes te maken. Ons eigen onderzoek laat zien dat leiders die regelmatig reflecteren:
- Ineffectieve patronen sneller herkennen en doorbreken.
- Een cultuur van vertrouwen en open samenwerking in hun team creëren.
- Blinde vlekken bij zichzelf en anderen eerder ontdekken en aanpakken.
Zelfreflectie vraagt echter tijd en aandacht – en dat is waar veel leidinggevenden mee worstelen. Onderzoek dat wij enkele jaren geleden hebben gedaan toont aan dat de meeste reflectiemomenten spontaan en buiten werktijd plaatsvinden. Slechts 23,3% van de leidinggevenden plant bewust reflectie in tijdens werkuren. Dit betekent dat inzichten vaak niet direct worden gekoppeld aan acties, wat de effectiviteit ervan beperkt.
Jennifer Porter wijst erop dat reflectie niet vanzelf komt: “Effectieve leiders maken tijd voor reflectie, ook al voelt het als een vertraging in een drukke agenda. Je moet soms langzaam gaan om sneller te kunnen handelen.” Dit is een waardevolle les: reflectie is geen obstakel, maar een investering in high performance leiderschap en high performance teams.
Wat is zelfreflectie precies?
Oké, het is duidelijk dat zelfreflectie belangrijk is voor high performance leiderschap, maar wat houdt het nu eigenlijk in?
Jennifer Porter beschrijft drie vaardigheden die essentieel zijn voor succesvolle zelfreflectie:
- Interne zelfbewustzijn – Begrijpen wat je denkt en voelt, en hoe dit jouw keuzes en reacties beïnvloedt.
- Externe zelfbewustzijn – Weten hoe jouw gedrag door anderen wordt ervaren en welke impact dit heeft.
- Persoonlijke verantwoordelijkheid – Je eigen aandeel erkennen in wat er goed gaat én wat beter kan, zowel individueel als binnen je team.
Uit ons eigen onderzoek blijkt dat deze vaardigheden niet alleen bijdragen aan persoonlijke ontwikkeling, maar ook essentieel zijn voor betere samenwerking en resultaten. Zelfreflectie is dus geen luxe, maar een praktisch hulpmiddel om jezelf en je team sterker te maken.
Zelfreflectie in de praktijk
Nu we weten waarom zelfreflectie essentieel is en wat het precies inhoudt, is het tijd om het praktisch te maken. Hoe kun je als leidinggevende reflecteren op een manier die je helpt om effectiever te worden en je team beter te laten presteren? Hier zijn een paar eenvoudige stappen die ik zelf ook gebruik en vaak aanbeveel in mijn werk bij klanten.
Praktische tips voor reflectie
Effectieve reflectie begint met het stellen van de juiste vragen. Vaak zijn we geneigd om ons af te vragen “Waarom werkt dit niet?”, maar deze WAAROM-vragen leiden vaak tot frustratie of schuldgevoelens. Door ze te vervangen door WAT-vragen, houd je het oplossingsgericht en constructief. Denk bijvoorbeeld aan:
- Wat kan ik anders doen om deze situatie beter aan te pakken?
- Wat is de impact van mijn gedrag op mijn team?
- Wat zijn mijn aannames en kloppen die wel?
Daarnaast is feedback van anderen onmisbaar. Collega’s of teamleden zien vaak dingen die je zelf over het hoofd ziet. Een vraag die ik regelmatig stel is: “Wat zie jij dat ik misschien niet zie?” Het is soms spannend om feedback te vragen, maar de inzichten die je krijgt, zijn onmisbaar om blinde vlekken te ontdekken.
Tot slot is het belangrijk om reflectiemomenten in te plannen. Dit hoeft niet groots te zijn. Een korte terugblik na een vergadering of een moment van rust aan het einde van de dag kan al veel waarde opleveren. Het belangrijkste is dat je het regelmatig doet en dat je je inzichten omzet in acties.
Samen reflecteren met je team
Zelfreflectie is niet alleen belangrijk voor jezelf, maar ook voor de manier waarop je anderen kunt helpen groeien. Ik hoor tijdens trainingen vaak hoe lastig het is om iemand aan te spreken die geen zelfreflectie toont. Zonder deze vaardigheid is het moeilijk voor iemand om feedback op te nemen, hoe constructief die ook wordt gebracht. Dit zal niet alleen de persoonlijke ontwikkeling van diegene belemmeren, maar ook de samenwerking binnen het team verstoren.
Zelfreflectie stopt dus niet bij jou als leidinggevende. Om een cultuur van groei en ontwikkeling te creëren, is het net zo belangrijk dat je team gezamenlijk reflecteert. Teams die samen reflecteren, leren sneller van fouten, werken beter samen en halen meer uit hun gezamenlijke inspanningen. Toch zie ik in de praktijk vaak dat teams dit lastig vinden. Tijdgebrek, een gebrek aan structuur of een gevoel van onveiligheid staan reflectie vaak in de weg.
Om reflectie binnen je team te stimuleren, is het essentieel om een veilige omgeving te creëren waarin iedereen zich vrij voelt om eerlijk te zijn over wat beter kan. Stel tijdens een vergadering bijvoorbeeld vragen als:
- “Wat gaat er goed in onze samenwerking?”
- “Wat kunnen we anders doen om onze doelen nog beter te bereiken?”
Tot slot: van reflectie naar actie
Zelfreflectie is pas waardevol als het leidt tot actie. Het is niet genoeg om alleen stil te staan bij wat er goed gaat of beter kan – de echte verandering zit in wat je daarna doet. Wat ga jij vandaag anders doen om jezelf en je team sterker te maken?
Begin klein. Neem een moment om te reflecteren, stel jezelf een paar goede vragen, en vraag om feedback van iemand die je vertrouwt. Kies één inzicht uit en maak er een concrete stap van. Het hoeft niet perfect te zijn, zolang je maar begint. En volhoudt … voor de komende periode. Giet niets in cement, onderneem wel duidelijke gedisciplineerde actie voor een specifieke periode. Na deze periode kun je (samen met anderen) reflecteren op wat er inmiddels beter gaat en je voort wil zetten en wat je toch nog anders vorm wil gaan geven.
High performance leiderschap draait om bewust leren en groeien. Als je reflectie en actie combineert, zet je niet alleen jezelf, maar ook je team in beweging richting high performance.
Door Muriel Schrikkema
Meer weten?
Neem contact met mij (Muriel Schrikkema), wanneer jezelf of met je team wilt werken aan zelfreflectie.
Bronvermelding:
- Schreurs, Marco & Schrikkema, Muriel, Feedforward in Leiderschap, 2020
- Jennifer Porter, Harvard Business Review, To Improve Your Team, First Work on Yourself, 2019