3 reflectie tips voor beter leiderschap
Reflectie op hoe jij als leidinggevende omgaat met samenwerken, onderlinge communicatie, verbeteren, versnellen van verandering en gezamenlijke doelen en ambities realiseren met je eigen team is heel belangrijk. Er zijn grote verschillen hoe leidinggevenden hiermee omgaan. Als er spanning op de organisatie staat, zoals tijdens een crisis of door een reorganisatie of fusie, worden de verschillen alleen nog maar meer zichtbaar. In dit artikel deel ik onder andere drie reflectie tips met je.
Tijdens mijn werk ondersteun ik leidinggevenden die steeds beter de samenwerking willen verbeteren, ook tussen teams en afdelingen onderling. Waar beslissingen snel worden genomen en mensen elkaar positieve feedback geven om verder te leren en ontwikkelen richting het behalen van de gemeenschappelijke doelen en ambities. Aan de andere kant begeleid ik ook organisaties die door transitieperiodes of onder druk meer lijken te ‘verlammen’. Waar leidinggevenden aangeven dat hun mensen soms ‘moeten worden aangezet’. Waar paniek heerst en men vooral heel druk is met het blussen van brandjes of het redden van ‘het eigen hachje’. De verschillen tussen mensen en afdelingen worden in deze organisaties alleen nog maar groter. En eilandjes binnen de teams en organisatie komen nog verder uit elkaar te liggen. Er wordt niet optimaal samengewerkt. En de doelen en ambities worden dan zeker niet gehaald.
Leiderschap is een werkwoord
In welke fase je je ook bevindt met je team of afdeling, als leidinggevende heb je samen met je collega’s een ‘klus te klaren’. Ambities na te
streven en succesvol doelen te behalen. Hoge kwaliteit te leveren. Dat lijkt soms ver weg. Toch is het mogelijk. Leiderschap is namelijk een werkwoord. Waarmee je positieve invloed kunt uitoefenen. Wil je echt effectiever resultaten boeken met je team? Dan moet je daar als leidinggevende wel wat voor willen doen! En dat begint met reflectie op je eigen functioneren en op het functioneren van je team.
Rücksichtslos pleisters plakken op je team of jezelf, of het gedoe in je team negeren, brengt je geen langdurig positief effect. Succesvol persoonlijk leiderschap vraagt allereerst dat je bewust(er) kijkt en reflecteert. Zowel zicht krijgen op de heersende gewoontes ‘hoe doe ik/wij het vooral wel/ niet’, als op de gedragingen die signalen vormen voor ineffectief gedrag. Met andere woorden:
- Wat doe je al goed?
- En wat gaat minder goed en kan anders/ beter?
En jij bent de leidinggevende, dus als jij het niet doet…
Reflecteren maakt jou (en je team) succesvoller
Experimenteren en leren vraagt om te kijken naar je eigen en elkaars kwaliteiten en gedrag en het effect daarvan. Zijn we de goede dingen aan het doen om het beoogde effect te bereiken? Of kunnen we beter alternatief gedrag inzetten om onze doelen te realiseren?
Handelen, puur op ervaring en routine, is achterhaald. Prof. drs. Philip Wagner[i] ziet de complexiteit in en rondom organisaties versneld toenemen: “Dat heeft bijvoorbeeld te maken met transities op het gebied van digitalisering, duurzaamheid en veranderingen in de demografie, zoals vergrijzing. Bestuurders en professionals kunnen niet langer putten uit standaardoplossingen en ervaring. Dat maakt reflectie belangrijk. Mensen die niet reflecteren, vertonen oud gedrag en leren minder.”
Maar wat is reflectie eigenlijk precies? En waarom is het zo belangrijk? Wagner formuleert het als volgt: “Eigenlijk gaat het om afstand 
nemen van de dingen van de dag, waardoor er meer ruimte en inzicht ontstaat. Diegene die echt goed reflecteert, krijgt een dieper inzicht in de dingen die hem of haar bezighouden. En ook in de eigen persoonlijkheid en drijfveren.” Bovendien is reflecteren niet alleen noodzakelijk voor personen, maar ook voor organisaties. “Een valkuil is om altijd te vertrouwen op ervaring. Dan voeg je nooit iets nieuws aan jezelf toe.” Reflecteren is daarmee dus een onmisbaar onderdeel van het leren. “Het gaat om de verbinding van cognitieve, sensitieve en emotionele kaders zodat intenties, feiten en gedachten bij elkaar kloppen.”
Leren door te doen, gecombineerd met reflectie
Ander onderzoek toont ook aan dat één van de essentiële componenten van leren, reflectie is[ii]. Zo blijkt uit een experiment waarin een ‘leren door te doen’-setting is vergeleken met een ‘leren door te doen, gecombineerd met reflectie’-setting. Er bleek een significant prestatieverschil in het voordeel van ‘leren door te doen, gecombineerd met reflectie’. Reflecteren is onlosmakelijk verbonden met succesvol leren. Zelfreflectie kan in ongemakkelijk voelen, maar net als sporten biedt het talloze voordelen en wordt het zelfs gemakkelijker en leuker naarmate je het meer doet.
In een grootschalig onderzoek[iii] werden mensen geanalyseerd die drastisch hun vaardigheden om te reflecteren hebben verbeterd. De conclusie is dat zelfreflectie essentieel is voor de successen in je carrière. Mensen die zelfbewust zijn en regelmatig reflecteren op hun eigen gedrag presteren beter op het werk. Ze krijgen meer promoties en geven betere leiding. Organisaties waar professionals regelmatig reflecteren en reflectie tips met elkaar delen, laten betere, financiële performances zien.
Volgens het onderzoek hebben we een duidelijk (zelf-)bewustzijnstekort in ons leven. Terwijl bijna 90% van de mensen geloven dat ze zelfbewust zijn, is minder dan 15% het daadwerkelijk! Dit gebrek aan (zelf-)bewustzijn laat velen van ons verwonderd doen staan in bepaalde situaties. Situaties waar we effectiever hadden kunnen anticiperen als we met meer bewuste aandacht beter hadden gekeken.
Daarom deze 3 reflectie tips:
Onderstaande reflectie tips heb ik op basis van onderzoek en praktijkervaring samengesteld:
- Reflectie tip 1: Check je aannames
Als je verrast bent door een resultaat, kun je je aannames opnieuw bekijken om te beoordelen waar je de situatie mogelijk verkeerd hebt ingeschat. Als je aannames vaak onjuist zijn, kun je overwegen om iemand die je vertrouwt om feedback te vragen om je blinde vlekken beter te identificeren.
- Reflectie tip 2: Kijk bewust naar de impact van je gedrag
In andere gevallen gaat het niet om onze aannames, maar om de impact van onze acties. Mensen die constant verkeerd worden begrepen of die niet de gewenste resultaten krijgen, kunnen onderzoeken of er een kloof is tussen hun intenties en de impact die ze maken. Stel je bijvoorbeeld een leider voor die een toespraak houdt in de hoop de angsten van zijn/haar team te kalmeren, maar wiens toespraak de angst onder teamleden juist vergroot. Als je dit vaker tegenkomt, is het belangrijk om anderen om directe feedback te vragen (of liever: feedforward) over een beslissing die je hebt genomen of een mededeling die je hebt gedaan. Je zult niet voor iedereen het doel bereiken, maar het is goed om te weten waar je staat met zoveel mogelijk mensen, zodat je je aanpak kunt aanpassen.
- Reflectie tip 3: Kom je ‘echo kamer’ uit
Als je jezelf omringt met een groep mensen die op dezelfde manier denken als jij, krijg je alleen een bevestiging van je aannames of beslissingen. De belangrijkste manier om je zelfbewustzijn te vergroten, is jezelf te omringen met mensen die je uitdagen. Je kunt hier actief vorm aan geven.
Geen tijd voor reflectie is geen optie
Wanneer ik met individuele leidinggevenden en teams werk en het heb over reflectie, krijg ik vaak te horen dat er ‘weinig wordt gereflecteerd’. Het argument hierbij is dan meestal ‘tijd’. We laten ons vaak erg leiden door de ratrace van alledag. Reflecteren lijkt op moeten vertragen en dat kost tijd en dat hebben we juist niet. Heel begrijpelijk en niet effectief.
High performing professionals hebben te allen tijde de langetermijnstrategie en doelen op het netvlies. Wat is er, met het oog op de lange termijn, momenteel het belangrijkste om aandacht aan te besteden? Wat laat ik of wat laten we nu specifiek zien in gedrag en welk effect heeft dat? En is dat ook het beoogde effect of kan het anders? Excellente leidinggevenden weten dat, als je nu tijd investeert in reflectie, zich dat later in de tijd dubbel en dwars terugbetaalt. Zelfreflectie maakt dat je een betere leidinggevende wordt. Deze leidinggevende moedigen hun teams ook aan om dit te doen. Een zelf reflecterend team is een team dat zijn prioriteiten duidelijk heeft en bereid is om eventuele tegenslagen op te vangen.[iv] Reflectie is dus echt nodig om (samen) te leren steeds beter te presteren. Dus vertraag om te kunnen versnellen!
In mijn boek ‘Feedforward in Leiderschap‘, waarin ik leidinggevenden help echt te reflecteren en daarmee (team)doelen te behalen, lees je meer over dit onderwerp. Wil je nu al aan de slag met jezelf of je team om de onderlinge samenwerken te verbeteren, verandering te versnellen of de gezamenlijke doelen en ambities te realiseren? Laat het mij, Muriel Schrikkema, weten.
Bronnen:
[i] Prof. drs. Philip Erik Wagner (1962) is een Nederlandse econoom en hoogleraar Global Economy & Governance aan de Inter-Continental University of the Caribbean (ICUC) in Willemstad (Curaçao). Daarnaast is Philip Wagner ondernemer/bestuurder van Wagner Group en programmadirecteur van AOG School of Management.
[ii] ‘Learning by Thinking: How Reflection Aids Performance’ (2014) – Giada Di Stefano, Francesca Gino, Gary Pisano en Bradley Staats – Working paper Harvard Business School
[iii] ‘The Power of Self-Awareness in a Self-Deluded World en Insight’ (2017) – Tasha Eurich – Uitgever Pan Macmillan
[iv] Geïnspireerd op interview met Harry Kraemer, clinical professor of strategy aan ee Kellogg School en voormalig CEO van Baxter International
